Birçoğumuzun bildiği gibi tramvay trafiğin çok yoğun olduğu şehir merkezleri için en uygun toplu taşıma sistemlerinden bir tanesi. Çünkü tramvay özelikle iş merkezlerine erişimi rahat bir şekilde sağlar, diğer toplu taşıma araçlarının çoğuna göre daha konforlu, güvenilir ve çevre dostu bir ulaşım imkânı sunar ve birçok toplu taşıma sistemine kıyasla daha yüksek kapasitede yolcu taşıyabilir.
Türkiye’nin üçüncü büyük şehri olan İzmir’e bakacak olursak nüfus ve özel araç sahiplenme oranının gün geçtikçe arttığını görüyoruz ve bu da şehir merkezinde trafik probleminin ortaya çıkmasına sebep oluyor. Bu problemin etkilerini ortadan kaldırmak için insanları mümkün olduğunca toplu taşıma sistemlerine yönlendirmek en mantıklı çözümlerden bir tanesi. Şehrin coğrafik ve topografik yapısıysa pek çok toplu taşıma sisteminin hizmet vermesine uygun ve dolayısıyla 2009 yılına kadar şehirde toplu taşıma otobüs, vapur, metro gibi sistemlerle zaten sağlanıyordu. Fakat gelecekte karşılaşılabilecek trafik problemi öngörülerek 2009 yılında şehre tramvay projesi uygulanmasının kararı alındı ve bu karar İzmir Ulaşım Ana Planı’na eklendi. Aslında bu karar İzmir için ilk değildi.
İzmir’de tramvay tarihine kısaca bakacak olursak atlı tramvayların ilk kez 1884 yılında şehir içinde hizmet verdiğini görebiliyoruz. Bu tramvaylar Konak-Göztepe, Konak-Karşıyaka ve Halkapınar-Kordon güzergâhlarında kullanıma açılmıştı ve toplam hat uzunluğu yaklaşık 50 kilometreydi. 1914 yılında ise atlı tramvaylar yerini elektrikli tramvaylara bırakmıştı. Fakat 50 yıl sonra tramvay rayları şehirden söküldü. Gerekçe ise tramvayların o dönemde hızla ilerleyen kentsel gelişim için beklentiyi karşılamamasıydı. Ayrıca o dönemde toplu taşıma sistemi olarak otobüsler kullanılmaya başlanmıştı ve otobüsler tramvaylara göre daha pratik ve modern görülüyordu. Bu sebeplerden dolayı İzmir yaklaşık 60 sene boyunca tramvayı toplu taşıma sistemi olarak kullanmadı. Ta ki 2017 yılında İzmir-Karşıyaka Tramvayı hizmete açılana kadar.
Karşıyaka Tramvay Projesi şehirde yapımına başlanması için onay alınan ilk iki tramvay projesinden biri oldu. Diğeri ise Konak Tramvay Projesiydi. Karşıyaka Tramvayı Konak Tramvayı’ndan daha önce, 2017 yılında, hizmete açıldı. Bu proje için hat uzunluğu yaklaşık 8,7 kilometre olup proje Alaybey ve Ataşehir arasında toplamda 14 durağı kapsıyor. Proje tamamlandığında toplam harcanan para ise yaklaşık 56 milyon euro civarındaydı. Yapılan araştırmalara göre projenin hem başarılı yanları hem de geliştirilmesi gereken yanları var.
Projenin Başarılı Yanları:
• Projenin durakları diğer toplu taşıma sistemleriyle birbirlerini besleyecek şekilde belirlendi. İzmir Karşıyaka Tramvayının belirli durakları Bostanlı ve Karşıyaka vapur iskeleleriyle ve ayrıca bazı İZBAN (İzmir Banliyö Tren Sistemi) duraklarıyla etkileşim içerisinde. Bu sayede hem insanlar için farklı toplu taşıma sistemleri arasında kolay transfer sağlanıyor hem de dolaylı yoldan şehir içinde özel araç kullanma oranı azaltılmış oluyor.
• Bir ulaşım sisteminin başarılı kategorisinde sınıflandırılabilmesi için sefer sayısı saatte 6 ve 12 arasında olmalı. İzmir Karşıyaka Tramvayına baktığımızda sefer aralığının 10 dakika olduğunu ve dolayısıyla saatteki sefer sayısının 6 olduğunu görüyoruz. Bu da bu projeyi başarılı sayabileceğimiz anlamına geliyor.
• Projenin durakları hem kendi içinde hem de diğer toplu taşıma sistemlerinin duraklarına yeteri kadar yakın. Bu da insanlar için hızlı bir ulaşım sağlanmasına yardımcı oluyor. İki durak arasındaki mesafenin en fazla yaklaşık 500 metre olması gerektiğini de buraya ekleyelim.
• Projenin durakları belirlenirken rağbet oranı yüksek ortak kullanım alanlarının konumu dikkate alındı. Bu proje sayesinde artık Karşıyaka bölgesi içindeki alışveriş merkezleri, devlet kurumları ve diğer önemli ortak kullanım alanlarına tramvayla erişim sağlanabiliyor.
Projenin Geliştirilmesi Gereken Yanları:
• Projede en büyük problem “Park Et Devam Et (Park and Ride)” sisteminin olmaması. Bu sistem özellikle transfer durakları için oldukça gerekli. Çünkü bu sistemle birlikte seyahat süresi kısalıyor, ulaşım araçlarının kullanımı kolaylaşıyor ve bisiklet kullanım oranı arttırılıyor. Bu sistemin İzmir Karşıyaka Tramvay Projesi dahilinde uygulanabileceği en uygun durak ise Mavişehir istasyonu olarak belirlendi.
• Tramvay güzergahı Karşıyaka sahili boyunca otobüs güzergahına paralel olarak ilerliyor. Fakat tramvayın kullanım amaçlarından bir tanesi otobüslerdeki yoğunluğun azaltılması ve bunu gerçekleştirmek için de otobüs güzergahları ve duraklarında birtakım değişiklikler yapıldı. Fakat bu değişiklikler yapılan araştırmalara göre çok da yeterli görünmüyor. Dolayısıyla bu konunun daha çok üzerine gidilmesi gerekli.
• Sahil boyunca aktif kullanılan yeşil alanların proje için kullanılması da bir diğer problem. Rayların arası yeşillendirilse de kaybedilen yeşil alanı karşılamıyor ve bunun için bazı düzenlemeler yapılması gerekiyor.
• İzmir Karşıyaka Tramvay Projesinin geçtiği hatta 6 şeritli bir yol mevcut ve bu yol insanların sahile geçişi için zaten bariyer görevini üstlenmekteydi. Üstüne bir de tramvay hattı eklenince insanların merkezden sahile ulaşımı daha da zorlaştı ve güvenlik açısından daha tehlikeli bir hal aldı. Bu yüzden bu hat boyunca güvenlik önlemlerinin arttırılması bu hattı kullanan bütün araçlar ve insanlar için faydalı olacaktır.
• Son olarak tramvayın geçtiği hat üzerinde bütün kavşaklar için daha fazla güvenlik önlemi gerekiyor. Ayrıca bu kavşaklarda bulunan ışıkların zamanlaması da tekrar gözden geçirilmeli. Bu sayede daha güvenli, etkili ve sürdürülebilir taşıma işlemi gerçekleştirilebilecek.
Tramvay henüz 2017 yılında hizmete açıldığı için asıl merak edilen bisiklet kullanımındaki artış ya da CO2 salınımının azalması gibi istatistikler ise henüz açıklanmadı.
Referanslar
Candemir I, “İzmir Tramvay Projelerini Ortaya Koyarak Kent Ulaşımını Tekrar Değerlendirmek”
Candemir I, “İzmir Tramvay Projelerinin Son Dört Yılda Geldiği Nokta”
Dudkin E. P, Smirnov K. A, Doronicheva S.A, 2017, “Justification and Expansion of Spheres of Application of the Tram”
Eğercioğlu Y, Doğan K, 2016, “Effective Sustainable Public Transportation Approaches in İzmir”
İzmir Büyükşehir Belediyesi, Introductory Booklet about İzmir Tourism < http://www.izmir.bel.tr/YuklenenDosyalar/Yayinlar/%C4%B0zmir_Turizmi/Default.html >
Kababulut F. Y, Helvacı C, 2017, “Büyük Şehirlerde Ulaşım Sistemleri ve Sorunları: İzmir İli Özelindeki Sorunlara Çözüm Önerileri”
Nielsen G., Lange T., 2007, “Network Design for Public Transport Success – Theory and Examples”
TMMOB- Şehir Plancıları Odası – İzmir Şube Müdürlüğü, 2014, “İzmir Tramvayı İnceleme Raporu”
